به نقل از «ایسکانیوز»

تفاوت بین عفونت‌های باکتریایی و ویروسی چیست؟

تاریخ انتشار: ۱۵ بهمن ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۴۲۹۸۲۷۸

به گزارش گروه اجتماعی ایسکانیوز، باکتری‌های ارگانیسم‌هایی تک‌سلولی‌اند که البته برخی از محققان آن‌ها را با گیاهان مرتبط می‌دانند. باکتری‌ها جزو خوش‌شانس‌ترین موجودات زنده روی کرهٔ زمین هستند و زیستگاه‌های متنوعی دارند؛ از سرزمین‌های یخی گرفته تا بیابان‌ها.

بیشتر بخوانید:

دردی که نشان از سرطان لوزالمعده دارد

باکتری‌ها می‌توانند مفید باشند، مثلاً باکتری‌های روده به هضم غذا کمک می‌کنند؛ اما برخی از باکتری‌ها عامل انواع عفونت‌ها هستند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

باکتری‌هایی که باعث بیماری می‌شوند باکتری‌های پاتوژنیک یا بیماری‌زا نامیده می‌شوند. خیلی از عفونت‌های باکتریایی با آنتی‌بیوتیک‌ها با موفقیت درمان می‌شوند، البته گونه‌های مقاوم نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها شروع به‌ظاهر شدن کرده‌اند.
ویروس هم یک میکروارگانیسم کوچک‌تر است که فقط در داخل بدن میزبان می‌تواند تولیدمثل کند. کشتن یک ویروس کار بسیار سختی است و به همین دلیل برخی از بیماری‌های به‌شدت قابل انتقال که در علم پزشکی شناخته شده‌اند، منشأ ویروسی دارند.

باکتری‌ها و ویروس‌ها چگونه وارد بدن می‌شوند؟

باکتری‌های بیماری‌زا برای اینکه فرد را بیمار کنند باید به بدن دسترسی داشته باشند. مسیرهای دسترسی باکتری‌ها به بدن شامل موارد زیر می‌شوند:
. بریدگی‌ها
. غذا یا آب آلوده
. تماس نزدیک با یک فرد آلوده
. تماس با مدفوع یک فرد آلوده
. استنشاق ذرات تنفسی فرد آلوده وقتی که سرفه یا عطسه می‌کند
. غیرمستقیم، با لمس سطوح آلوده، مثلاً شیر آب، دستگیره‌های توالت، اسباب‌بازی‌ها و ظروف

ویروس‌ها از راه‌های زیر از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند:
. سرفه
. عطسه
. استفراغ
. گزیدگی توسط حیوانات یا حشرات آلوده
. قرارگرفتن در معرض مایعات و ترشحات بدنی فرد آلوده از طریق فعالیت‌هایی مانند رابطه جنسی یا استفاده از سوزن‌های زیرجلدی مشترک
فراموش‌کردن شستن دست‌ها بعد از دست زدن به حیوانات و جانوران نیز راهی دیگر برای میکروب‌ها جهت ورود به بدن است.

انواع باکتری‌ها

باکتری‌هایی که باعث بیماری می‌شوند طبق شکلی که دارند طبقه‌بندی گسترده‌ای می‌شوند. چهار گروه اصلی باکتری‌ها:
. باسیل‌ها: این باکتری‌ها میله مانند و با طول حدود 0.03 میلیمتر هستند. بیماری‌هایی مانند تیفوئید ناشی از گونه باسیل هستند.
. کوکوسی‌ها: این باکتری‌ها کُره مانند و با قطری حدود 0.001 میلیمتر هستند. باکتری کوکوسی بسته به نوع خود به روش‌های گوناگونی خود را گروه‌بندی می‌کنند، مثلاً جفتی، خط‌هایی بلند و یا خوشه‌هایی چسبیده. نمونه‌هایی از کوکوسی‌ها شامل استافیلوکوکوس (که باعث انواع عفونت‌های می‌شوند) و گونوکوکوس (که باعث عفونت منتقله از راه جنسی به نام سوزاک می‌شود) می‌شوند.
. اسپیروکت‌ها: این باکتری‌ها شبیه فنرهای ریزی هستند و عامل انواعی از بیماری‌ها می‌باشند، از جمله عفونت منتقله از راه جنسی به نام سفلیس.
. ویبریو: که شکلی شبیه ویرگول دارد. بیماری موضعی کلرا که با اسهال شدید و دهیدراته شدن بدن همراه است، ناشی از باکتری ویبریو می‌باشد.
آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر عفونت‌های ویروسی بی‌اثرند؛ زیرا ویروس‌ها از سلول‌های میزبان خود برای انجام فعالیت‌هایشان استفاده می‌کنند؛ بنابراین داروهای ضدویروس عملکرد متفاوتی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها دارند و کارشان مداخله در آنزیم‌های ویروسی است. درحالی‌که آنتی‌بیوتیک‌ها فقط باکتری‌ها را هدف می‌گیرند

ویژگی‌های باکتری‌ها

بیشتر باکتری‌ها به جز گونه کوکوسی با کمک دم‌هایی شلاق مانند و یا با پرت‌کردن بدنشان به این‌طرف و آن طرف حرکت می‌کنند. باکتری‌ها تحت شرایط مناسب با تقسیم شدن خود را تکثیر می‌کنند. سپس هر سلول دختر به دو سلول تقسیم می‌شود و این روند همچنان ادامه دارد، بنابراین یک باکتری تنها می‌تواند در عرض فقط هشت ساعت به جمعیتی از 500000 باکتری و یا بیشتر تکثیر شود.
اگر شرایط محیطی مناسب باکتری‌ها نباشد، برخی گونه‌ها در فاز نهفته فرو می‌روند. آن‌ها پوشش بیرونی سختی می‌سازند و صبر می‌کنند تا شرایط تغییر کند و بهتر شود. این باکتری‌هایی که به خواب زمستانی می‌روند هاگ نامیده می‌شوند. هاگ‌ها به‌خاطر پوشش بیرونی که دارند نسبت به باکتری‌های فعال سخت‌تر نابود می‌شوند.

درمان یک عفونت باکتریایی

بدن با افزایش جریان خون در موضع (التهاب) و فرستادن سلول‌های سیستم ایمنی برای حمله و نابودکردن باکتری‌ها، نسبت به باکتری‌های بیماری‌زا واکنش نشان می‌دهد. آنتی‌بادی‌های تولید شده توسط سیستم ایمنی به باکتری‌ها می‌چسبند و به تخریبشان کمک می‌کنند. آنتی‌بادی‌ها ممکن است سموم تولید شده توسط پاتوژن‌های خاصی را نیز غیرفعال کنند، مثلاً دیفتری و کزاز.
عفونت‌های خطرناک با آنتی‌بیوتیک‌ها قابل‌درمان هستند. آنتی‌بیوتیک‌ها با مختل کردن فرایندهای متابولیکی باکتری‌ها عمل می‌کنند. برای پیشگیری از خیلی از بیماری‌های جدی باکتریایی مانند هموفیلوس آنفلوانزا نوع b‌، کزاز و سیاه‌سرفه و ... واکسیناسیون وجود دارد.

انواع ویروس‌ها

ویروس یک واحد ژنتیکی از پروتئین است که حاوی ماده ژنتیکی است. اگر یک ویروس را در کنار یک باکتری قرار دهید می‌بینید که ویروس بسیار ریزتر است. مثلاً ویروس فلج اطفال تقریباً 50 بار کوچک‌تر از یک باکتری استرپتوکوک است که خودش تنها 0.003 میلی‌متر طول دارد. بر اساس اینکه چه نوع اسید نوکلئیکی هسته ویروس را شکل داده است، ژنوم ویروس‌ها یا از DNA و یا از RNA می‌باشد.
. بیست‌وجهی یا ایکوساهدرال (Icosahedral): کپسید یا پوشش بیرونی این نوع ویروس بیست‌وجهی است که شکل کروی به آن داده است. بیشتر ویروس‌ها از نوع ایکوساهدرال هستند.
. مارپیچی یا هلیکال (Helical): کپسید این نوع ویروس مثل یک فنر است (مارپیچ).
. پوشش‌دار یا انولوپ (Enveloped): کپسید یا پوشش ویروس انولوپ، پاکت مانند است که می‌تواند تغییر شکل هم بدهد اما اغلب به‌صورت کروی ظاهر می‌شود.
. پیچیده یا کمپلکس (Complex): ویروس پیچیده نه کاملاً مارپیچ و نه کاملاً بیست‌وجهی است. ژنوم این نوع ویروس، پوشش‌دار اما بدون کپسید است.

واکنش بدن نسبت به عفونت ویروسی

ویروس‌ها چالشی قابل‌توجه برای سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌کنند؛ زیرا درون سلول‌ها مخفی می‌شوند و همین کارِ آنتی‌بادی‌ها را برای رسیدن به آن‌ها سخت می‌کند. برخی از سلول‌های خاص ایمنی که به آن‌ها لنفوسیت‌های T می‌گویند می‌توانند سلول‌های حاوی ویروس را شناسایی و نابود کنند، چون سطح سلول‌های مبتلا به ویروس وقتی که ویروس شروع به تکثیر می‌کند تغییر شکل می‌دهد. خیلی از ویروس‌ها وقتی از سلول‌های مبتلا رها می‌شوند، توسط آنتی‌بادی‌هایی که در واکنش به عفونت یا ایمن‌سازی قبلی تولید شده‌اند، نابود می‌شوند.

درمان یک عفونت ویروسی

آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر عفونت‌های ویروسی بی‌اثرند؛ زیرا ویروس‌ها از سلول‌های میزبان خود برای انجام فعالیت‌هایشان استفاده می‌کنند؛ بنابراین داروهای ضدویروس عملکرد متفاوتی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها دارند و کارشان مداخله در آنزیم‌های ویروسی است. درحالی‌که آنتی‌بیوتیک‌ها فقط باکتری‌ها را هدف می‌گیرند.
داروهای ضدویروس در حال حاضر تنها در برابر چند بیماری مؤثرند مانند آنفلوانزا، هرپس یا تبخال، هپاتیت B و C و HIV. اما تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. یک پروتئین طبیعی که اینترفرون نام دارد (بدن آن را برای کمک به مبارزه با عفونت‌های ویروسی می‌سازد) اکنون قابل تولید در محیط لابراتوار بوده و برای درمان هپاتیت C به کار می‌رود.

ایمن‌سازی در برابر عفونت ویروسی همیشه هم امکان‌پذیر نیست

می‌توان افراد را در برابر خیلی از عفونت‌های ویروسی خطرناک مانند سرخک، اوریون، هپاتیت A و هپاتیت B واکسینه کرد. یک برنامهٔ گسترده و جهانی واکسیناسیون که توسط سازمان بهداشت جهانی ارائه شد توانست آبله را نیز پاک‌سازی کند؛ اما برخی از ویروس‌ها مانند ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی معمولی می‌شوند و به‌راحتی از فردبه‌فرد قابل‌انتقال‌اند به‌سختی می‌توان افراد را در برابر آن ایمن کرد. به این دلیل یک عفونت با ویروس یکسان می‌تواند همچنان دم به تلهٔ سیستم ایمنی ندهد. واکسیناسیون برای این نوع ویروس‌ها سخت است، زیرا ویروس‌ها تا زمانی که واکسنی برایشان ساخته شود، فورمت خود را بارها تغییر داده‌اند.

چند نکته
. خیلی از بیماری‌های انسان ناشی از عفونتی هستند که منشأ باکتریایی یا ویروسی دارد.
. بیشتر بیماری‌های باکتریایی با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند، البته گونه‌های مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها در حال ظاهرشدن هستند.
. ویروس‌ها چالشی برای سیستم ایمنی ایجاد می‌کنند زیرا درون سلول‌ها مخفی می‌شوند.
. این امکان وجود دارد که در برابر برخی از بیماری‌های ویروسی مانند سرخک و فلج اطفال واکسینه شویم، همچنین واکسینه شدن در برابر بیماری‌های باکتریایی مانند هموفیلوس آنفلوانزا نوع b، کزاز و سیاه‌سرفه امکان‌پذیر است.

انتهای پیام/

کد خبر: 1128339 برچسب‌ها دانستنی ها

منبع: ایسکانیوز

کلیدواژه: دانستنی ها آنتی بیوتیک ها باکتری ها ویروس ها فرد آلوده عفونت ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iscanews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسکانیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۲۹۸۲۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

داستان سرماخوردگی در انسان‌ها از چه زمانی آغاز شد؟

غزال زیاری- اکثر مردم حداقل سالی یک‌بار سرما می‌خورند و درنتیجه سرماخوردگی یکی از رایج‌ترین تجربیات انسانی به شمار می‌رود؛ اما حالا این سؤال مطرح است که در تاریخ هوموسپینس (انسان خردمند)، اولین بار انسان‌ها از چه زمانی دچار سرماخوردگی شده‌اند؟

پاسخ دادن به این سؤال کار سختی است؛ چراکه ویروس‌های متعدد و زیادی باعث ایجاد سرماخوردگی می‌شوند و از سوی دیگر، تعداد کمی از این ویروس‌ها در بقایای انسانی باقی می‌مانند؛ اما قدیمی‌ترین شواهد باستان‌شناسی انسان‌ها، حکایت از آن دارد که برخی از اولین انسان‌های هومو سپینس متعلق به حداقل سیصد هزار سال پیش با سرماخوردگی دست‌وپنجه نرم می‌کردند.

سرماخوردگی چیست؟

"سرماخوردگی" اصطلاحی کلی برای گروهی از عفونت‌های تنفسی است که معمولاً در افرادی با سیستم ایمنی سالم، به‌صورت خفیف بروز می‌کند. راینوویروس‌ها، کرونا ویروس‌ها و ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) اغلب باعث ایجاد سرماخوردگی می‌شوند و قبل از اینکه این پاتوژن‌ها بین انسان‌ها گسترش پیدا کند، احتمالاً انسان آن‌ها را از مهره‌داران دیگر دریافت کرده‌ است.

جوئل ورتهایم، ویروس‌شناس فرگشتی دانشگاه کالیفرنیا دراین‌باره توضیح می‌دهد: «زندگی در مجاورت حیوانات راه ساده‌ای است که انسان را در معرض مکرر ویروس‌های جدید قرار دهد و همین می‌تواند منجر به تبدیل‌شدن این ویروس به یک ویروس بومی انسانی شود.»

انتقال ویروس‌ها از حیوان به انسان؟

معمولاً در صورت انتقال ویروس حیوانی به بدن انسان، این ویروس نمی‌تواند باعث ایجاد عفونت شود؛ چون با بدن میزبان جدیدش سازگار نیست. بااین‌حال، گاهی یک ویروس مجموعه‌ای از ژن‌های مناسب را برای جهش موفق و حتی انتشار در بین انسان‌ها در اختیار دارد؛ مثلاً ویروس‌های کووید-۱۹ و آنفولانزای خوکی به همین شکل پدید آمده‌اند.

دانشمندان فرضیه‌های متعددی درباره زمانی که ویروس‌های سرماخوردگی برای اولین بار شکوفا شدند، مطرح کرده‌اند و جالب اینجاست که شروع آن‌ها در نقاط بسیار متفاوتی از جدول زمانی انسان قرار می‌گیرد. تعدادی از محققان بر این باورند که انتقال ویروس‌ها از حیوانات به انسان، در طلوع تمدن بشری (بین ۵ هزار تا شش هزار سال قبل) صورت گرفته؛ زمانی که انسان‌ها زندگی در محله‌های نزدیک به هم را آغاز کردند؛ بدین ترتیب پاتوژن‌ها راحت‌تر می‌توانستند پخش شوند و در آن زمان، انسان‌ها شروع به پرورش حیواناتی مملو از ویروس نمودند.

البته که همه دانشمندان موافق این فرضیه نیستند.

فرانسوا بالوکس، زیست‌شناس محاسباتی دانشگاه کالج لندن بر این باور است که جمعیت‌های شکارچی-گردآورنده که به کشاورزی نمی‌پرداختند، از طریق شکار در معرض ویروس‌های حیوانی قرار می‌گرفتند. شکارچیان از قبل از انسان‌های خردمند هم وجود داشته‌اند (مثلاً در گونه‌های انسان‌تبار منقرض‌شده‌ای مثل انسان‌های راست‌قامت (Homo erectus) که اولین بار ۲ میلیون سال پیش ظهور کردند). بالوکس معتقد است که ویروس‌های سرماخوردگی مختلف در طول فرگشت انسان در زمان‌های مختلف در رفت‌وآمد بوده‌اند.

او دراین‌باره می‌گوید: «فکر می‌کنم احتمالاً یکی از رویدادهایی که منتهی به افزایش قابل‌توجه جذب عوامل بیماری‌زا در انسان شده، گسترش انسان‌ها به خارج از آفریقاست که طی آن، افراد ویروس‌های سرماخوردگی جدیدی را دریافت کردند.» قدمت اولین انسان‌های خردمند در خارج از آفریقا به حدود دویست و ده هزار سال قبل بازمی‌گردد.

بررسی ویروس‌های سرماخوردگی باستانی

ورتهایم دراین‌باره می‌گوید: «رد پای بیماری ناشی از سرماخوردگی، به‌خوبی باقی نمی‌ماند.» این ویروس‌ها معمولاً علائم عفونت را در بافت‌های نرمی مثل ریه‌ها باقی می‌گذارند که پس از مرگ از بین می‌روند و اثری از آن‌ها در استخوان‌ها و دندان‌های مقاوم باقی نمی‌ماند.

ژنوم‌های ویروسی در بقایای انسان‌های باستانی یافت شده که البته تنها مربوط به ویروس‌های مبتنی بر DNA است و نه ویروس‌های حاوی RNA که این پسرعموی ژنتیکی DNA، در بین ویروس‌های سرماخوردگی بسیار رایج‌تر است.

لوسی فان دورپ، متخصص ژنتیک دانشگاه کالج لندن در این رابطه توضیح می‌دهد: «RNA سریع‌تر از DNA تجزیه می‌شود، درنتیجه بازیابی آن به‌مراتب سخت‌تر است. به همین خاطر است که تا به امروز، هیچ ویروس RNA از مواد باستانی کشف نشده است.»

بالوکس و فان دورپ با انجام حفاری‌هایی در سیبری، به جست‌وجوی ویروس‌های باستانی در دندان‌های انسان پرداختند. در مقاله منتشره در bioRxiv آن‌ها از دو ژنوم باستانی برای یک ویروس DNA به نام آدنوویروس C انسانی نام بردند که می‌تواند باعث ایجاد علائم سرماخوردگی شود.

طبق تخمین محققان، آخرین جد مشترک این ویروس‌ها تقریباً به هفت‌صد هزار سال قبل برمی‌گردد ( یعنی مدت‌ها قبل از ظهور انسان‌های خردمند یا هومو سپینس‌ها). این احتمال وجود دارد که این ویروس‌ها از بدن شامپانزه‌ها یا گوریل‌ها به انسان‌ها منتقل شده باشند، اما این‌که دقیقاً چه زمانی اتفاق رخ‌داده، در حد حدس و گمان باقی مانده است.

یافت بقایای کروناویروس قرن شانزدهمی

باوجود آنکه دانشمندان هنوز ویروس‌های RNA از دوران باستان پیدا نکرده‌اند، اما موفق به یافتن یک ویروس کرونای قرن شانزدهمی در پالپ دندان اسکلت‌های انسان در فرانسه شده‌اند. RNA یافت‌شده با کروناویروس‌های شناخته‌شده امروزی متفاوت است و این حکایت از آن دارد که این پاتوژن‌های تاریخی ممکن است یا از بین رفته باشند یا فراتر از تشخیص، فرگشت یافته باشند.

در هر حال این احتمال وجود دارد که این ویروس کرونا به گردش خود در بدن انسان ادامه داده باشد؛ اما در دوران مدرن، توالی‌یابی نشده است. فان دورپ در این رابطه توضیح می‌دهد: «بسیاری از ویروس‌های عامل سرماخوردگی، در شرایط امروزی توالی ضعیفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان از ویروس‌های کرونای سرماخوردگی که به‌طور منظم در گردشند، نام برد.»

بالوکس و همکارانش حالا و با در اختیار داشتن بقایایی کمیاب از ویروس‌های باستانی، بر پاتوژن‌های گذشته نزدیک تمرکز کرده‌اند و در حال مطالعه روی بقایای انسانی هستند که در دو قرن گذشته جمع‌آوری و در مراکز پزشکی ذخیره‌شده‌اند.

بالوکس گفت: «احتمالاً در آینده تصویر جمعی مناسبی از ویروس‌هایی که در طول ۲۰۰ سال گذشته با ما بودند، خواهیم داشت. این می‌تواند ردیابی تاریخچه این ویروس‌ها درگذشته‌های دور را برای دانشمندان آسان‌تر کند.»

منبع: livescience

۵۴۳۲۱

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902910